Mala Zimetbaum

---

Życiorys

Mala Zimetbaum przyszła na świat 26 stycznia 1918 roku w Brzesku, jako jedno z pięciorga dzieci Pinkusa i Chai Zimetbaum. W 1928 roku jej rodzina przeniosła się do Antwerpii w Belgii, gdzie Mala dorastała. W Antwerpii uczęszczała do szkoły podstawowej, a jej pasje obejmowały w szczególności matematykę oraz naukę języków obcych. Była utalentowana w komunikacji, posługując się biegle flamandzkim, francuskim, niemieckim, angielskim, polskim, a także w ograniczonym zakresie rosyjskim.

Zimetbaum aktywnie zaangażowała się w działalność żydowskiej organizacji Hanoar Hatzioni. Narastające trudności finansowe, spowodowane chorobą ojca (otrzymującym ślepotę), zmusiły ją do przerwania nauki w szkole średniej. Początkowo podjęła pracę jako krawcowa w modnym domu „Maison Lilian”, a następnie występując jako tłumaczka-sekretarka w niewielkiej firmie jubilerskiej.

W dniu 22 lipca lub 11 września 1942 roku, Zimetbaum została aresztowana w trakcie łapanki Żydów na dworcu Antwerpen-Centraal. Po aresztowaniu trafiła do obozu przejściowego w Mechelen (fr. Malines). 15 września 1942 roku znalazła się w transporcie 1048 Żydów, który był przewożony do KL Auschwitz. W Birkenau, do którego dotarł transport 17 września, otrzymała numer obozowy 19880.

Obóz Auschwitz-Birkenau

Po selekcji, Mala, jako zdolna do pracy, trafiła do obozu kobiecego w Auschwitz II – Birkenau. Z uwagi na swoją znajomość języków obcych, pełniła rolę gońca i tłumaczki, przydzielając również obowiązki więźniarkom, które zostały uznane za zdrowe po opuszczeniu ambulatorium. Wykorzystując swoje stanowisko, Mala usiłowała pomagać innym więźniarkom, co było bezużytecznym aktem odwagi w obliczu terroru.

Malę Zimetbaum znałam od 1942. To była wyjątkowa osobowość, ta młoda kobieta. Miała dobrą pozycję i w przeciwieństwie do innych, którzy tę władzę sprawowali, była dobra, litościwa, zawsze wszystkim pomagała i patrzyła, jak anioł. Wiedziała, jaka była sytuacja Żydów w obozie.

Na początku 1944 roku, Zimetbaum nawiązała dodatkowo głębszy kontakt z Edwardem Galińskim, który jako instalator przebywał w obozie, dokonywaną potrzebnych napraw. Para zakochała się w sobie, dzieląc jednocześnie dramatyczne doświadczenia obozowe.

Edward Galiński, ur. 5 października 1923 roku w Tuligłowach, został aresztowany w ramach „Akcji AB”. Trafił najpierw do więzienia Gestapo w Tarnowie, a następnie 14 czerwca 1940 roku deportowano go do Auschwitz. Otrzymał numer obozowy 531 i pracował w obozowej ślusarni. Pod koniec 1943 roku, postarał się o przeniesienie do zespołu instalatorów w Auschwitz II, gdzie razem z przyjacielem Wiesławem Kielarem planowali ucieczkę.

Ucieczka i śmierć

24 czerwca 1944 roku Mala, przebrana w roboczy kombinezon, uciekła z obozu w towarzystwie Galińskiego, który “eskortował” ją przywdziany w mundur esesmana. Galiński otrzymał mundur oraz broń od Edwarda Lubuscha, przychylnego więźniom. Początkowe plany pary zakładały ucieczkę do Zakopanego, ale ostatecznie postanowili skierować się do Słowacji, aby dotrzeć do krewnych Mali.

W okolicach 6 lub 7 lipca 1944 roku, w Beskidzie Żywieckim, natknęli się jednak na niemiecki patrol. Zidentyfikowanych jako uciekinierów odstawiono kolejno do Bielska, a później do KL Auschwitz I, gdzie umieszczono ich w osobnych celach „Bloku śmierci”. Oboje zostali skazani na śmierć przez powieszenie za próbę ucieczki. Na ścianie celi nr 20 znajdują się ostatnie zapiski, z nazwiskami i datą ostatniego dnia, jaki spędzili na wolności.

Edward Galiński został powieszony przez Lagerkapo, Juppa Windecka. W przypadku Mali Zimetbaum, świadkowie przedstawili różne wersje jej śmierci. Udało jej się przeciąć nadgarstki tuż przed egzekucją, jednak po brutalnym incydencie, jej kara została zmieniona na spalenie żywcem w krematorium. Zmarła w drodze do niego, we wozie prowadzonym przez inne więźniarki lub podczas transportu trafiła na strzał w krematorium. Najczęściej przyjmuje się, że oboje zginęli w sierpniu lub wrześniu 1944 roku.

Upamiętnienie

Historia Mali Zimetbaum jest niezwykle poruszająca i pełna znaczenia. Oto ważne wydarzenia, które przyczyniają się do upamiętnienia tej wyjątkowej postaci:

• 1968: w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu przechowywana jest cenna pamiątka związana z Malą i Edwardem Galińskim. To dwa pukle włosów, które zostały delikatnie umieszczone w papierze. Na jego brzegu Edward Galiński napisał: „Mally Zimetbaum 19880, Edward Galiński 531”. Otrzymał je Wiesław Kielar jako ostatnią wolę Galińskiego przed ich przekazaniem do muzeum,
• 1995: światło dzienne ujrzała książka Lorenza Sichelschmidta zatytułowana „Mala: ein Leben und eine Liebe in Auschwitz”, wydana w Bremie, ISBN 978-3-924444-89-1,
• 2002: w Atenach odbyła się premiera musicalu „Μάλα. Η μουσική του ανέμου” (Mala. Muzyką wiatru) autorstwa Nikosa Karvelasa, która przedstawia historię miłosną pomiędzy Malą a Edwardem Galińskim. Główną rolę zagrała Ana Wisi,
• 2007: Teatr Maxim Gorki w Berlinie zorganizował premierę sztuki „Mala Zementbaum” autorstwa Armina Petrasa i Thomasa Lawinkyego, która również opowiada historię miłości między Malą a Edwardem,
• 2016: na rynku książkowym ukazała się publikacja Franceski Paci „Un amore ad Auschwitz”, wydana przez Utet w Novarze, ISBN 978-88-511-3690-1,
• 2020: zyskało polskie wydanie książki Franceski Paci „Miłość w Auschwitz Edward Galiński i Mala Zimetbaum i uczucie silniejsze od śmierci” w tłumaczeniu Katarzyny Skórskiej, opublikowane przez Prószyński Media, ISBN 978-83-8169-328-8.

Każde z tych wydarzeń jest dowodem na to, jak silne były uczucia Malą i Edwarda, oraz jak ich historia pozostaje w pamięci społeczeństwa do dziś.

---

Oceń: Mala Zimetbaum

---