Jerzy Nowak (aktor)

---

Życiorys

Jerzy Nowak, znany polski aktor, urodził się w rodzinie o bogatych tradycjach. Jego ojcem był Józef Nowak, pełniący funkcję starosty w Bohorodczanach, w województwie stanisławowskim. W okresie II wojny światowej Józef pełnił również rolę kierownika Biura Okręgowego Delegata Rządu w Krakowie.

W czasach wojny, Jerzy Nowak angażował się w działalność podziemia niepodległościowego. Jak podkreślał jego młodszy kuzyn, Jan Güntner, „Jerzyk, czyli Jerzy Nowak, był w miejskich strukturach Armii Krajowej, wykonując wyroki śmierci. Po wojnie nie ujawniał swojego zaangażowania”.

W 1948 roku, Jerzy ukończył Państwową Szkołę Dramatyczną w Krakowie, co otworzyło przed nim drzwi do kariery aktorskiej. Z biegiem lat, po zdobyciu uznania, został wykładowcą w Krakowskim Starym Teatrze, gdzie wnosił swoje doświadczenie do młodych artystów. Jego osiągnięcia sceniczne były wielokrotnie nagradzane.

Wyjątkową rolą, która przyniosła mu ogólnopolskie uznanie, była postać Hirsza Singera w spektaklu „Ja jestem Żyd z Wesela”, który jest grany nieprzerwanie od 1994 roku i oparty na prozie Romana Brandstaettera. W październiku 2011 roku odbyło się jubileuszowe, 600. przedstawienie tego spektaklu.

W filmach Jerzy Nowak najczęściej występował w rolach drugoplanowych, odtwarzając postacie charakterystyczne, takie jak Żydzi czy gestapo. Jedną z jego największych kreacji był Zucker w filmie „Ziemia obiecana”, w reżyserii Andrzeja Wajdy.

W 2005 roku, poruszony myślą o śmierci, postanowił zrealizować film poświęcony temu tematowi, co miało miejsce rzekomo po tym, jak dowiedział się o swojej poważnej chorobie. W testamencie zapisał swoje zwłoki Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie miały zostać spreparowane w formalinie. W 2007 roku powstał dokument „Istnienie”, reżyserowany przez Marcina Koszałkę, który poruszał problem śmierci. Film zyskał dużą popularność w mediach, a jednocześnie plotki o chorobie aktora zostały zdementowane.

Od 1989 roku Jerzy Nowak był żonaty z Marią Andruszkiewicz-Nowak, która zmarła 8 sierpnia 2010 roku; było to jego drugie małżeństwo. Jerzy był kuzynem aktoraJana Güntnera.

Jesienią 2009 roku, nakładem Wydawnictwa Austeria, ukazała się biografia Jerzego Nowaka pt. „Książka o miłości”, napisana wspólnie z żoną. Książka ta w lutym 2010 roku otrzymała Nagrodę Krakowska Książka Miesiąca.

Jerzy Nowak został pochowany na drewnianym cmentarzu Rakowickim w alei zasłużonych, w kwaterze LXIX pas B-1-16.

Filmografia

Jerzy Nowak to uznany aktor, którego kariera filmowa obejmuje wiele ról w różnych produkcjach. Poniżej znajduje się szczegółowa lista jego filmografii, w której można odnaleźć zarówno znaczące, jak i mniej znane występy.

• Koniec naszego świata (1964) – blockführer,
• Sobótki (1965) – kolejarz Kranz,
• Jowita (1967) – uczestnik balu przebrany za pirata,
• Stawka większa niż życie (1968) – krawiec Marian Skowronek w odcinku „W imieniu Rzeczypospolitej” (10),
• Kopernik (1972) – uczestnik procesji mnicha Mateusza,
• Czarne chmury (1973) – oberżysta, szpieg pruski,
• Najważniejszy dzień życia (1974), odc. Broda – „Łysy”, wizytator z województwa,
• Ziemia obiecana (1974) – Zucker,
• Próba ciśnienia (1976) – lekarz,
• Amator (1979) – Stanisław Osuch, kierownik Filipa,
• Ród Gąsieniców (1979) – Szymek Polowacz,
• Misja (1980) – Jakub Gutman,
• Mgła (1983) – dziadek,
• Nie było słońca tej wiosny (1983) – Josek,
• Medium (1985) – Ernest Wagner,
• Oko proroka czyli Hanusz Bystry i jego przygody (1985) – Jost Fok,
• Alchemik Sendivius (1988) – książę Kiejstut,
• Kanclerz (1989) – mnich (odc. 2),
• Szwadron (1992) – krawiec Lejba,
• Lista Schindlera (1993) – inwestor,
• Trzy kolory. Biały (1993) – stary rolnik,
• Historie miłosne (1997) – ankieter,
• Brat naszego Boga (Our God’s Brother) (1997) – Antoni,
• Wiedźmin (2001) – kapłan Vesemir,
• Quo vadis (2001) – chrześcijanin Kryspus,
• Wiedźmin (serial telewizyjny) (2002) – kapłan Vesemir,
• Julia wraca do domu (2002) – Mietek,
• Zemsta (2002) – murarz Michał Kafar,
• Istnienie (2007, film dokumentalny) – bohater filmu,
• Rysa (2008) – Leon,
• Dzieci Ireny Sendlerowej (2009) – stary rabin,
• Mistyfikacja (2010) – doktor Askenazy,
• Latający mnich i tajemnica Da Vinci (2010) – brat Bernard,
• Tych miasteczek nie ma już (2011) – Żyd Karczmarz,
• Obława (2012) – Stary Wiarus,
• Sierpniowe niebo. 63 dni chwały (2013) – Leonard.

Wielobranżowość i różnorodność ról, które odegrał, podkreślają nie tylko jego talent, ale i zdolność do adaptacji w różnych gatunkach filmowych.

Odznaczenia i nagrody

Jerzy Nowak to postać wyjątkowa w polskim świecie teatru, której praca została doceniona licznymi nagrodami i odznaczeniami. Poniżej przedstawiamy niektóre z najważniejszych wyróżnień, jakie otrzymał w swojej karierze:

• Krzyż Partyzancki (1964),
• Złoty Krzyż Zasługi (1979),
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008),
• Złota Odznaka „Za zasługi dla Krakowa” (1977),
• Nagroda na IV Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Jednego Aktora we Wrocławiu za monodram Prawdziwa obrona Sokratesa Kostasa Varnalisa w Starym Teatrze w Krakowie (1969),
• Wyróżnienie na XXVI Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę Ojca w spektaklu Bruno Henryka Dederko w reż. Jacka Andruckiego (1987),
• Nagroda na XVIII Opolskich Konfronracjach Teatralnych w Opolu za rolę Żyda w Weselu Stanisława Wyspiańskiego w reż. Andrzeja Wajdy w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1993),
• Nagroda Główna na XXX Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form za rolę Hirsza Singera w spektaklu Ja jestem Żyd z „Wesela” na podstawie opowiadania Romana Brandstaettera w reż. Tadeusza Malaka w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1995),
• „Ludwik” – nagroda krakowskiego środowiska teatralnego za rolę tytułową w spektaklu Pan Paweł Dorsta w Stowarzyszeniu Teatralnym „Łaźnia” (2001),
• Nagroda na Festiwalu Komedii Talia w Tarnowie za rolę w monodramie Babski wybór na podstawie Na skalnym Podhalu Kazimierza Przerwy-Tetmajera ze Stowarzyszenia „Molier” w Krakowie (2004),
• Krakowska Książka Miesiąca – nagroda za książkę Książka o miłości (2010).

---

Oceń: Jerzy Nowak (aktor)

---